YANLIŞ BİLGİ NEDİR ?
Avrupa Konseyi Raporu bilgi türlerini üç başlık altında toplar : Mezenformasyon (misinformation) dezenformasyon (disinformation), malenformasyon(malinformation).
Mezenformasyon, mis-information’dan gelir.Bilginin yanlış anlaşılması olarak tanımlayabiliriz. Yanlış bilginin zarar verme kastı olmadan akışa düşmesidir. Mezenformasyondan kaçınmanın temel yolu medya okuryazarlığı eğitimlerinin yaygınlaştırılmasıdır.
Dezenformasyon, ise belirli bir birey ve ya sosyal grubu hedef alarak üretilen yanlış bilgileri kapsar. Daha çok toplumların değişen yapısını kullanarak sosyal medya temmelli kargaşa çıkaran ve yine medya okuryazarlığı eğitimi tam verilmemiş toplumları manipüle etmek için kullanılan yöntem.
Malenformasyon, paylaşılan bilginin gerçek olsa da bilerek isteyerek zarar verme amacıyla paylaşılmasıdır. Malenformasyonu diğerlerinden ayıran unsur bilginin doğruluğu ile kasıtlı olarak özellikle tanınan, ünlü bir kişi, parti, grup aleyhine zarar vermek amacıyla bilgi yayınlanmasıdır.
Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü tarafından 37 ülkede yapılan araştırmaya göre dezenformasyon ve yanıltıcı haber konularında Türkiye yüzde 49 ile en çok dezenformasyona maruz kalan ülke oldu. Akıllı telefon kullanımı ve internete erişimin yaygınlaşması ile dünyanın her yerinde kullanıcıların anlık paylaşım yapma gayretleri çoğu zaman yanlış bilginin yayılmasına sebep olmuş durumda.
changeuptoday
“Medya tarihçisi ve kuramcısı Caroline Jack; Yanlış bilginin çok çeşitli yüzleri olduğunu vurgulayarak mezenformasyon ve dezenformasyonkavramlarını kapsayan “problematik enformasyon” (problematic information) ifadesini gündeme getiriyor. Problematik enformasyon, halkla ilişkiler faaliyetlerini, propagandayı, kültürel eleştiri ve mizahı kapsayan, üretim ve yayılımda zarar verme kastını bir referans noktası olmaktan çıkaran geniş bir kavram”
Marwick’e göre; esas olan yanlış bilginin türleri arasında ki ayrım ya da doğru bilgi ile arasında ki fark değildir. Esas olan yanlış bilginin toplum üzerinde ki sosyal etkileridir.Bu bilgilerin bireylerin sosyal hayatında nerelere dokunduğu, toplum içinde hangi dezavantajlı kesimleri hedef aldığı ve bu kesimlerin hayatını nasıl etkilediği ve ya bireysel anlamda kimleri hedef alıp kamuoyunu etkileyip yönlendirme yaptığını belirlemek gerekiyor.
Peki Yalan Haberle Nasıl Mücadele Edebiliriz ?
Bu bağlamda gittikleri ülkelerde alt kimlik, ikinci sınıf grupların yaşam şartları, hukuksal durumları, sosyal hak ve edinimleri açısından sosyal medya ve ana akım medyada dolaşan provoke edici haberlerle iç içeyiz. Ana akım medyanın toplumdaki minör unsurları kendi siyasal-ekonomik çıkarları bağlamında haberleştirdiği bir gerçek. Buna karşı sosyal medya ise daha alternatif “özgür” bir alan olarak karşımıza çıkıyor. Fakat sosyal medyada ise etki altındaki çoğunluk bir grubun kamuoyunu yönlendirdiğini görüyoruz. Medya’nın içinde bulunduğu disenformasyon ve mezenformasyon batağından kurtulup daha güvenilir haber portalları oluşturma gibi bir yükümlülüğü vardır. Habercilerin haber doğrulama, kaynak araştırma, haberi yaparken kaynak etkisi altında kalmama konusunda eğitimli ve dirençli olası gerekiyor. Bu yüzden gazetecilik mesleğini alternatif mecraların kapanından kurtarıp gazetecilik meslek yasasının çıkartılması ve sadece fakültelerde eğitim görenlerin meslek içinde bulunması gerekmektedir. Diğer yandan ‘’haber doğrulama platformları’’na (fact checking) olan ihtiyacı doğuruyor. Türkiye’de teyit.org bu ihtiyaca güzel bir yanıt kullanıcıların sosyal medyada dolaşan yanlış veya şüpheli bilgileri teyit etmelerini sağlıyor.
https://teyit.org/sozluk-yanlis-bilginin-en-yaygin-7-turu
https://changeuptoday.com/cutblog/dijital-dunyada-dezenformasyon-mezenformasyon
AYŞE KAYAN 